Elfubéy Yekgirtúy Kurdí

Peresendiní péwendíyekaní mejazí u le ber dest da búní sercawey jor be jorí zaníyarí le ser torrí íntirnét nígeraní niwéy tékiníkí le merr qeware u bekarhénaní amirazekaní péwendí u dan u standin hénawete gorré da. Be kar hénaní íntirnét be xérayí be beshék le jhíyaní néwimall le rojhawa búwe. Xewarey Kurd legell ew rewte kewtún u lew pévajho ye da be bekar héneraní bercawí péwendí saybir-xomallí le aradan.

Méjhúy zimaní kurdí, deqgirtú níye u hemíshe allúgorí be xoyewe dítúwe. Henúke nizíkey 40 mílyon Kurd le astí jíhaní da be shéwaze jor be jore zarewakaní zimaní Kurdí dedwén.

Peresendiní péwendíyekaní mejazí u le ber dest da búní sercawey jor be jorí zaníyarí le ser torrí íntirnét nígeraní niwéy tékiníkí le merr qeware u bekarhénaní amirazekaní péwendí u dan u standin hénawete gorré da. Be kar hénaní íntirnét be xérayí be beshék le jhíyaní néwimall le rojhawa búwe. Xewarey Kurd legell ew rewte kewtún u lew pévajho ye da be bekar héneraní bercawí péwendí saybir-xomallí le aradan.

Méjhúy zimaní kurdí, deqgirtú níye u hemíshe allúgorí be xoyewe dítúwe. Henúke nizíkey 40 mílyon Kurd le astí jíhaní da be shéwaze jor be jore zarewakaní zimaní Kurdí dedwén.

Le ber ewey níshtimaní Kurd le néw dillí jugrafíyay rojhhellatí néwerast da dabesh kirawe u Kurd yek le netewe here gewrekaní bédewillete, péwendí néwan Kurdan legell yekitrí u lem‌la u ewlay sinúran hemíshe estem búwe. Tené le duway kotayí 70:kan da gunjawe axéweraní shéwezare jor be jorekaní Kurdí lem ber ew berí snúrí ew dewilletaney ‌Kurdistan beréwe debin péwendí legell yekdí biken. Herí ew duwayíyane, le serdemí torrí péwendí kompíutérí da, kurekan destíyan be helldanewey laperreyekí nuwé le méjhúy zimaní xoyan kirdúwe ke dekiré hellí eweyan bo birexiséné le astí neteweyí da xoyan wegerr xen bo desteber kirdiní ewey zimaní Kurdí wekú zimaní serekí le layen mindallekaníyanewe be kar bihéndiré.

Pésherr‌ojhí zimaní Kurdí le jíhanékí éléktrronída ke heta dé gewretir debétewe,‌ bestirawetewe be tuwanay xo derbirrín be zimaní xo u geyandí pédawístíyekaní henúkeyí u ew babetaní wa le ber dem ew xellkey ke qisey pé deken qut debinewe. Le heman kat da, Kurdí law ke zor dúr le Kurdistan dejhín tuwanayí eweyan heye nerítékí péwendí girtin be zimaní xoyan berrégey íntirnét dabmezrénin. Hellbet díyare em mebeste péwístí be modérin kirdin u dewillemend kirdiní zimaní Kurdí heye bo ewey péwendíyekí ewto berteng neménétewe. Katék péwendíyekí ewa berbillaw be tewawí wegerr bixré, deretaní ewe derexisé ‌ arshívékí neteweyí bellgeyí éléktroní netewey Kurd da bimeziréndiré u‌ le astí jíhaní da hemú kes destí wéy ra biga. Arshívékí ewto bellgey gisht beshekaní komellgey Kurdí téda debé u shéwezar u wece Kurdíyekan le yekdí nizíkitr dekatewe.

Ésta Kurdekan cuwar sístimí nastandardí rénús bekardehénin. Kurdekaní bakúr elfubéyíekí allugorrkirawí Tirkí le serbinemay‌ xetí Latíní bekar deben, Kurdekaní mellbende néwendíyekaní Kurdistan elfubéyíyekí allugorrkirawí ‘errebí bekardehénin, Kurdekaní sovíyetí péshú le elfubéyíí allugorrkirawí sírílí bo núsíní Kurdí kelk werdegirn u Kurdekaní bashúrí rojhhe‌llatí Kurdistan héshta tarradeyekí berbillaw Kurdí, be elfubéyí farsí denúsn. Nebúní sístimékí yekgirtúy rénús billaw kirdinewe u médíyay beshékí Kurdistan le beshekaní díkey Kurdistan békelk deka, her boye rékkewtinékí gishtí destibejé bo hebúní sístimékí hawbesh bo núsíní hemú zarawekaní zimaní Kurdí legorré daye.

Akadémí zimaní Kurdí [KAL ] le kem u kúrríy zorí ew sístimaney núsíní zimaní Kurdí ke ésta kelkíyan léwerdegíré agadare. Ew kemayesíyane birítín le: lekarhatúyí, bekarhatin denéw zarawekanda, u nebúní standardekaní néwineteweyí le serbinemay IT u nuwénerayetí nekiraní zimaní Kurdí lew buwaraneda. Bo rizigarbún lewcet u berhe‌llstaney ke hebúní sístime jorbejorekaní rénúsí Kurdí pékíyan hénawe, kal elfubéyíekí yekgirtúy standarí Kurdí (elfubéyí Yekgirtú) hénawete gorré le ser binemay standarde néwneteweyekaní ISO-8859–1. Ew elfubéye modérrine Kurdíye allugorrékí kemí lew sístime rénúsey‌ ke leserbinemay xetí Latíní hellnrawe pék hénawe u cend níshaneyekí niwéy wexo kirdúwe. Ew níshane niwéyane bemebestí bashtirkirdiní derfetí jm u júllí dezgay rénúsí Kurdí zíyad kirawin. Ew hewilldane wek beshék le tékoshaní berbillawí KAL bo bújhandinewe u péshxistiní bekarhénaní zimaní Kurdíye lenéw wecí‌ nuwé daye. Ew sístimey lelayen akadémí zimaní Kurdíyewe dahéndirawe u péshikésh kirawe hem hasane, hem legell perwedey hawcerx degunjé u he‌m karayí zimaní Kurdí le hemú biwarekaní péwendí berrégey íntirnét yan her médíyayekí díkey éléktronída da zíyatir deka.

Berew pishcúní sístimékí yekgirtú be sé rébaxda téperríwe. Yekem dananí píték bo herdengék (jge cend dengí wekú /ll/, /rr/, /jh/ u /sh/ nebé). Dúhe‌m lem sístime da ci ser u bor ke núsíníyan be régey íntirnét da be bé hebúní berinamey taybetí esteme be kar nehéndirawe. Gisht pítekaní elfubéyí yekgirtú, be taybetí u be wurdí be péyí sístimí “Latín 1” ISO-8859-1 bo zimananí Urrúpay rojhawa rék xirawin bo desteberkirdiní ewey ke píte Kurdíyekan standardí jíhaní recaw biken (birwane kodí hasaní xishteke u línkekaní péwendídar bo shíkirdinewey pítekan). Séhe‌m ew pítaney ke nuwénerayetí híckam le fonémekaní zimaní Kurdí naken, wekú “ayn ( ع )”, “he ( ح )” u “qayn ( غ )” lem kodey pé núsíní ortogirafí da fit kirawin, (bo ew zarawaney ke béjhey deken dekiré rékkewtinékí nawceyí pesind bikré. Bo wurde ríshallí zíyatir tikaye caw le beshí FAQ biken). Wushey xúwazirawe debé bigurdéndirén u legell résay hawbeshí jíhaní rénúsí Kurdí bigunjéndirén, le katékda ke rézperrí be léw kirdiní xojéyísh didaní péda Híndirawe. Elfúbéyí yekgirtúy Kurdí le 34 pítan pék hatúwe ke 4 pítí duwaney tédaye. Yekgirtú 9 wavél (a, e, é, , í, o, u, ú, ù) u 25 pítí konsonantí heye.

Sístimí yekgirtúy pé núsín her weha be shéweyekí awa rék xirawe helí hasan dest rageyíshtiní bekarhéneran be billaw kirawekaní néw íntirnét u he‌r weha be namey éléktroní (e-mail) birrexséné, herweha tuwanay saz kirdiní qamús, bijharí helley núsín, u formekaní textekilíl be bekar hénaní sístimekaní here asayí kar pé kirdin u perdax kirdiní wushan (wekú berhe‌mekaní Microsoft) le ber dest dené.

Elfúbéy yekgirtúy le destan xoshí éléktroní dekiré le hemú torrgerék da derkewin be bé híc jore bertengíyek. Her billawkiraweyek dekiré le her beshékí Kurdistan yan jíhan da bé billaw bikrénewe u be kar bihéndirén. Elfúbéyí yekgirtúy Kurdí fér búní ziman le néw Kurdekan da zor gelwíst tir deka. Bekarhéneraní elfúbéyí yekgirtúy Kurdí be hasaní be shéwezarí Kurdí xoyan denúsn. Witare núsirawekan be péyí ew shéwezarey péyan núsirawe néwzed dekirén. Emesh xizmet deka be zíyad kirdiní bepirsíyaretí le néw Kurdekan da bo ewey zinjíreyek le zarawan le shéwezare jor be jorekaní Kurdí da bishopénin. Elfúbéyí yekgirtú debé xizmet be komellgey Kurdí bo bashtir tégeyshtin u pézaníní gírugiriftekaní xoyí bika. Elfúbéyíekí yekgirtúy hawbesh her weha tégeyshtin u wushíyarí zíyatir sebaret be berjhewendíyekaní neteweyí Kurdí berew pé deda.