Zimaní Kurdí, le ayní ézídí u yarsanída, bezimanékí Ézdaní u píroz dadeniré. Rojhhellatnasí benéwbangí Ellman Karl Birukilman (Carl Brockelmanin) lewtarékda le jhimare 55 govarí "komelley rojhhellatnasíy Ellmanída, le jhér néwí "Das Newjahrsfest der Yezidis" (jéjhní sersallí Ézdíyekan l. 388-389) le barey‌ jéjhní "sersall"í Ézdíyekanewe billaw kirdúwetewe, ke beríyekemín cuwarshemey mangí nísan dekewé u, em witarey le cawge aramíye konekan wergirtúwe, debéjhét: "Ézdan lew jéjhneda dítelay Ézdíyekan u bezimaní Kurdí qisedekat legellíyan bo basí dabesh kirdiní kar u bar u díyaríkirdiní bextí sallí nuwé.

Zimaní Kurdí, le ayní ézídí u yarsanída, bezimanékí Ézdaní u píroz dadeniré. Rojhhellatnasí benéwbangí Ellman Karl Birukilman (Carl Brockelmanin) lewtarékda le jhimare 55 govarí "komelley rojhhellatnasíy Ellmanída, le jhér néwí "Das Newjahrsfest der Yezidis" (jéjhní sersallí Ézdíyekan l. 388-389) le barey‌ jéjhní "sersall"í Ézdíyekanewe billaw kirdúwetewe, ke beríyekemín cuwarshemey mangí nísan dekewé u, em witarey le cawge aramíye konekan wergirtúwe, debéjhét: "Ézdan lew jéjhneda dítelay Ézdíyekan u bezimaní Kurdí qisedekat legellíyan bo basí dabesh kirdiní kar u bar u díyaríkirdiní bextí sallí nuwé.

Pash ewey yekék le amadebúan, beyjare, hemú zewín u hercíyek leserétí, bo mawey sallék werdegiré, ewja, be her cuwarlay xirrey zewída derrwané, bo ewey bizané mirov lecíyan keme, duwayí rú le xellkeke dekat u péyan debéjhé:

"Xuwa dillí be nuwéjh u rojhú u ser raweshandin xosh níye, wek ewey díyan u jú musillmanan deyken. Xudéyí píroz u mezin, ptir hez le kar u kirdarí bash u xérxuwazí dekat, wek le nuwéjh u rojhú."

Le ayní yarsaní u alewíshda, nuwéjh u rojhú be pley dúwem dé, péwendíy le néwan mirov u cakekirdin legellíyan, be pley yekem dé. Ke emesh résayekí zerdeshtí ye.

Wadíyare, héndek lesofíye ‘Erebekanísh wek Íbin ‘Erebí (1165-1240) u Hesení Besirí (642- 728 k.) kewtibúne jhér tezúy em ramanewe. Íbin ‘Erebí deygut: "mirov detwané le batí nuwéjh u rojhú shití díkebikat". Shéx Junédí Bestamí u hellajísh her leser ew réyíe bún. shayaní base, kollekekaní ayní íslam pénje: nuwéjh, rojhú, zekat, hej, jíhad.

Kollekekaní Yarsan: pakí, rastí, xonewístí, rida (bexishín) (leraytí avéstayíyewe hatúwe.) Her bepéyí ramaní ézídíyekan, katék firíshte jíbirayl hat bo layan, bo ewey le barey mawey rojhaní rojhúgirtinewe qise legellíyan bikat, bezimaní Kurdí péy gutin mawekey 3 rojh e. Remezaní musllmanísh lewé bú. Ja le berewey Remezan giwéy girane u, zimaní Kurdísh bash ténagat, 3 rojheke be 30 rojh tégeysht, hercende tawsímelek, be penje u be jhimare, wístí téybigeyené ke 30 rojh níye, 3 rojh e, bellam ew her 30 rojhí bo musllmanan núsí. Ke rojhúsh le ser yarsaníyekan danra, le péshewe 3 shew u 3 rojhí le seríyek bú, bellam yarsaníyekan kewtine bézarí derbirrín. Xuwa gorrí boyan.

Be péyí ramaní yarsaníyekan, Jibirayl "nihéní negutirawí Ézdaní" be zimaní Kurdí rageyandúwe péyan. Ew nihéníyey ke peyamberí íslam Mihemed(d.) léyí agadar búwe, bellam beyarsaníyekaní negutúwe (shanamey heqíqet, l. 202, beytí 3841) léreda debé ewe bixeyne bercaw, le katékda ke pertoke pírozekaní Kurde musllmanekan, tenanet nuwéjh u nizakaníshíyan hemúy be zimaní ‘Erebíye, pertuke pírozekaní Ézídíyekan, wek Jilwe u Mis’hef resh u qewlekaníyan, hemúy be Kurdí ye. Herweha hemú pertuke pírozekaní yarsaníyekan, wek defterí Pirdíwerí u Serenjam u dewrey Ballúllí zana u dewrey hemú cakekaní díkeyan u péshbíníyekaníy Yellbegí Jaf u gisht bellgenamekaní yarsaníyekan, be zimaní Kurdí u beshéwezarí Goraní u Soraní u Lurrí ye u le 1200 sall lemew berewe destpédekat. Bouwéne: bawe tayerí hemedaní, ke yekék búwe leyaran, be Kurdíy hellbestí núsíwe. Xanay Qubadí (1083- 1168 k.) shanazíy be zimaní Kurdíyewe kirdúwe u le Farsí beshíríntirí danawe:

Rasten, mewacan: Farsí shekiren
Kurdí, je Farsí, bes shíríntiren
be le fizí Kurdí, Kurdistan temam
pésh biwan mehzuz, baqíya lslam

Zimaní Kurdí, zimaní jemxanekaní yarsan u alewíyekan u jvínekaní Ézdíyekane, díyare alewíyekan, beshéwezarí Kirmanjkí (dimilí) qise deken, keshéwe zaréke nézíke le shéwezarí Goraní. Debé ewesh béjhín ke yarsaníyekan, shanazíyan be Kurd búní xoyanewe kirdúwe. Shaweysí Qulí ke le 810:y kocída le dayk búwe, le hellbestékda debéjhé:

Eslli min je kurd, eslli min je kurd
Babom Kurdenan, eslli min je kurd
Min ew shérenan, cení destey gurd
Sílsíley supay, Zuwhak kirdim hurd

Shayaní base, ke peyamberí behayíyekan, Behawillla (1817-1892) pash ewey mela musllmanekaní Éran u Bexda tengíyan péhellciní u rúy kirde Kurdistan u le Silémaní dúsall (1854-1855) le mizigewtí Mewlana Xalíd, benéwí xuwastemeníy deruwésh Mihemedewe, bú be mamostay zanistgey ew mizigewte, debéjhé: "zimaní Kurdí zimaní adem búwe" (E.G. Browin: material for the study of the Bahai Religon, Cambiridge 1961). Ke díyare adem, yekemín mirove ke xudé afirandwíetí, adem le réyí donadon (gerraní rewan)ewe, le shéwey cakaní Yarsaníyekanda derkewtúwe. Yarsaníyekanísh bawerríyan waye, em ramaney wan, le serdemí efirandiní jíhan u gerdún u adem u hewawe búwe.

Sercawe: Jemal Nebez, Felsefe u ramaní Yarsaní le ferheng u komellgey Kurdewarída, 2008, Swéd (Tikaye deqí em wutare le hawpécí xuwarewe dabezíne)