گویش گورانی روستای گوراجوب قشلاق

گویش گورانی روستای گوراجوب قشلاق، در منطقۀ گوران

سروش شهبازی، ٢٠٠۹

گویش شناسی شاخه‌ای از علم زبان‌شناسی است که به بررسی ماهیت و پراکندگی گونه‌های زبانی می‌پردازد.[1] و چون شیوۀ قاطع و ویژه ای برای رده بندی گویشها پدید نیامده است، این مطالعات با چالشهایی روبرو هستند.

گویش گورانی روستای گوراجوب قشلاق، در منطقۀ گوران

سروش شهبازی، ٢٠٠۹

از لحاظ مطالعات گویش ‌شناسی، ایران یکی از غنی‌ترین سرزمین‌‌ها است. از ویژگیهای بارز و مهم گویشهای ایران، قابل قیاس نبودن سرعت سیر تکامل آنها با یکدیگر است. مطالعه و بررسی گویشهای ایران می‌تواند در روشن شدن تاریخ تحول زبانهای ایرانی مفید واقع شود.[2]

همچنین گویشها را می‌توان حلقه‌های واسطی میان فارسی دری و فارسی بعد از اسلام با فارسی میانه و زبانهای باستانی ایران دانست که مطالعۀ آنها به مطالعۀ تاریخ زبان فارسی یاری می‌رساند.[3]

موضوع این پایان نامه بررسی گویش گورانی روستای گوراجوب قشلاق، واقع در منطقۀ گوران در غرب استان و شهر کرمانشاه، می‌باشد. این گویش تا کنون در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است و در خارج از ایران، در زمان حاضر، دکتر «لودویگ پاول» ازدانشگاه هامبورگ و دکتر «جفری هیگ» از دانشگاه کیل در حال بررسی و ثبت این گویش هستند.

سؤالهای تحقیق

1- آیا در منطقۀ گوران گونه‌های گویشی متفاوتی قابل شناسایی می‌باشند؟ در صورت وجود سهم کدام گویش بیشتر و بارزتر است؟
2- آیا اهالی روستای گوراجوب قشلاق، به دو گویش كردی و گورانی به طور همزمان تکلم می‌کنند؟
3- آیا در منطقۀ گوران روستایی وجود دارد كه اهالی آن به گویش گورانی روستای گوراجوب قشلاق تكلم كنند؟

فرضیه‌های تحقیق

در مورد مسائل مطرح شده به ترتیب فرضیه‌های زیر ارائه می‌شود:
1- در گوران، گویشهای کردی، کردی طوایف جاف، کردی شهر کرند و روستای حریر، کردی ایل سنجابی، همراه با گورانی روستای زرده* و گورانی دو روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ** قابل شناسایی می‌باشند. در این میان سهم گویشهای کردی بیشتر و بارزتر است.
2 – اهالی روستای گوراجوب قشلاق با دیگر اهالی غیر بومی به گویش كردی با گویشوران كرد صحبت می‌كنند.
3- در منطقه گوران، تنها دو روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ به گویش مزبورتکلم می‌کنند.

روش کار

بررسی این گویش به دو شیوۀ کتابخانه‌‌ای و میدانی صورت گرفته است. در روش کتابخانه‌ای از مطالعات صورت گرفتۀ ایرانی و خارجی (کتب و مقاله‌ها) بر روی زبانهای ایرانی، زبان کردی و گورانی، تاریخ کردستان و گوران و برای جمع‌آوری داده‌های زبانی از روش میدانی و مصاحبه با گویشوران استفاده شده است.

ثبت و نگارش این گویش براساس چهار چوب توصیفی کتاب (The Dialect of Awroman (Hawrāmān- Ī Luhōn): D.N.Mackenzie, 1966) می‌باشد.

اهمیت کار

در اهمیت گردآوری و ثبت گویش گورانی روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ، می‌توان به چندین عامل اشاره کرد:
1- باسواد شدن گویشوران و فراگیری رسانه‌های دیداری و شنیداری
2- گسترش ارتباطات با شهر و دیگر زبانها و گویشها
3- جزیره بودن گویش، بدین معنی که با خارج شدن از روستا به گویش کردی تکلم می‌شود که گویش غالب منطقۀ گوران است و گویش گورانی دو روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ در میان آن محصور است.
4- آنچه اهمیت گردآوری و ثبت این گویش را دو چندان می‌سازد پراکنده شدن و مهاجرت روز‌افزون گویشوران به روستاها و شهرهای اطراف است و آمار جمعیتی ده سال اخیر گواه این مدعا است. همچنین ایجاد سد خاکی در پایین دست روستای گوراجوب مرادبیگ و به زیر آب رفتن آن در آینده‌ای نزدیک به این امر سرعت بخشیده است.
5- از سوی دیگر بررسی گویش شناختی، جدای از تثبیت و حفظ و نگهداری گویش می‌تواند به معرفی فرهنگ و آداب و رسوم گویشوران کمک زیادی ‌بکند.

پایگاه نظری

این پایان‌نامه در چهارچوب زبان شناسی ساختگرا تهیه و تدوین شده است.
از ویژگیهای این گویش ساختار ارگتیو آن است در صورتیكه گویشهای كردی اطراف آن چنین نیستند و برخی تحولات خاص آواشناسی كه آن را از كردی متمایز می سازد.

با توجه به اینكه این گویش تا كنون مورد بررسی قرار نگرفته ودر خطر انقراض است ثبت و گردآوری آن مهم و لازم می نماید و نمی توان تنها به یك پایان نامۀ دانشگاهی برای ثبت جزئیات آن بسنده كرد و لازم است نهادهای زیر ربط از جمله گروه زبانها و گویشهای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و فرهنگستان زبان وادب فارسی در ثبت و گردآوری آن همت گمارند.

مسير ارتباطی به روستای گوراجوب قشلاق

دیباچه

1. رضایی باغ بیدی، حسن، چکیدۀ مقالات، نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران 9 تا 11 اردیبهشت 1381، ص 1.
2. مورگن اشتیرنه، گئورگ، "تاریخ زبانهای ایرانی و مجاهدات دانشمندان اسکاندیناوی دربارۀ رشته‌های مختلف زبان‌شناسی"، مجله دانشكدۀ ادبیات دانشگاه تهران، ش 3،ص 43-52.
3. صادقی، علی اشرف ، جشن نامه دکتر علی اشرف صادقی به اهتمام امید طبیب‌زاده ، تهران ، ص 13
* كرد زبانان منطقه اين گويش را « مي گويد مي گويد māču māču » مي گويند.
** بيشتراهالي دو روستاي گوراجوب قشلاق و گوراجوب مراد بيگ گويش خود را گويش «دفتري» ( دفتر، نام ديگركتاب مقدس مسلك اهل حق يعنی« نامۀ سرانجام» است) و برخي «كابلي» مي گويند و اهالی روستاههای همجوار اين گويش را « می گويد می گويد muā(ž)e muā(ž)e» می‌نامند.

Gurani dialect of the village Gawrajub Qeshllaq
MA Dissertation By Soroush Shahbazi at
Ancient Iranian Culture and Languages
University of Tehran, 2009