Selam Nawxosh, 02/09/2008
Selam Nawxosh, 02/09/2008
Le sedey pazde u shazdewe gelaní Ínglíz u Ferrensí u Elmaní be ple yek mijhollí núsín be zimaní neteweyí xoyan bún.. Le Ínglízída deqe shí’ríyekaní (jífir í coser) be seretay zimaní neteweyí Ínglíz dadenré. Heta le nezer hendé rexnegir u tuwéjherewe (coser) be bawkí shí’rí Ínglízísh dadenirét! lem ruwangeyewe dekiré billéyín zimaní netewayetí be zimaní serekí neteweyí dewilleték dadenrét. Sebaret be netewayetí wek Ínglízí u Ferrensí u Elmaní zimaní netewayetí hawatay zimaní fermí (official langage) willatísh dét, bellam lew willataney be willataní fire ziman u netewe dadenirén wek (Beljíka), (Sengapúre), (Gane) herdú maní netewayetí (national language) u zimaní fermí be hawtay yekitr nayen!
Zimaní fermí ew zimaneye le biwarí dadga, damudeziga, dewillet u rageyandinda bekardét. Le hendé willatda dú yan zíyatir le dú zimaní fermí le willatda heye, her yeke berijhewendíyekaní daníshtwanekan denuwéné, ewey arésheye bo "ésta"í Kurd zimaní standere (standard language). Zimaní standard xoy zimanékí serbexo níye! bellku le binerretda zarékí zimanéke ke xudí xoy yan hendé fakiter deykene zimaní standar. Ke wabét zimaní standar zaréke zéde maf u jíyawkí (pirestige) heye u lenaw komellgey axawtiní (speech community) bekardé. Biwarí férkirdin u férbún dú biwarí serekín bo mikúmbún u sepandiní ew zimane. Em jore zimane cend binema u shengst u formékí cespíyu daderréjhí. Her zarék yan shéwezarék beguwérey ew cuwarcéwe u binemayane nebét edgarí standerí nabét! zor jaran shéwey gokirdiní(pronunciation) wushekaní zareke debéte binemayek bo dirustkirdiní zimaneke. Ewete le Berítaníya be zimaní stander dellén: Ínglízí BBC yan Ínglízí Oksford. Ew dú "Ínglízí"íyesh leser gokirdin bínakirawin!
Hokarekaní dirustibúní zimaní stander
Eme le neteweyekewe bo neteweyekí tir judaye. Ew hokaraney standerí zimaní ‘Erebíyan dirust kird. Ew hokarane, be taybetí hebúní kitébékí pírozí asmaní, le Kurdída nín, quraní píroz fakiterékí yekilayíkerewe bú le be standarkirdiní zarí qurreyshe, bellam (avésta)í zerdesht be híc joré be quraní píroz berawird nakiré. Lelayek her xudí deqe resene "asmaní"íyeke nemawe, herweha ew deqe be "kurdí"sh nebúwe. "zend"í awéstash ew twaniste zimaníyey níye.. Wérray eme heta le naw nasíyonalístekaní Kurdíshda nasnamey awésta sax nebotewe!
Rewshí síyasí fakiterékí tire le dirustibúní zimaní standarda. Zorbey gele wushíyarekaní diníya súdíyan le rewshí síyasí bíníwe bo ewey zarék le zarekaní zimanekeyan bikene zimaní xuwéndin u pénúsín u rageyandin u dewillet, bellam Kurd neytwaníwe súdékí ewea bibíné! refahíyet u xoshguzeraní u tenahí síyasí u abúrí fakiterí tirn le pesend krdiní deste jem’í xellkí willat bo zarék.
Desellatí síyasí wullat
Le zor wullatda desellatí síyasí wullat wek dirust kirdiní shikoyek bo xoy, herweha bewperrí léburdeyewe her le pékolí eweda búwe wek netewekaní dirawsé zarék le zarekaní wullat bikate zimaní stander.
Desellatí ekadímíyay
Zanstí ziman
Korrí zaníyarí ya xud ekadímíya dú dezgay zanstí mitimane pékirawin bo hellbijhardiní zarék bo núsín u xuwéndin u dewullet u dam u dezgay me’rífí wullat.
Roshinbíraní wullat
Ewaney xoshewístí u íntímayan bo ziman u xellk u netewe u hemú asayshekaní wullat e, nek hízb u dam u dezigay hízb u berijhewendí hízb, detwanin rollí pozetíví xoyan bibínin lew piroseyeda.
Kirmanjí serú yan nawerrast?
Yan elterinatíví tir heye?